Το δικό μου παιδί είναι αρκετά μικρό (2,5 ετών) και σε φάση προσαρμογής, οπότε το “δε θέλω να πάω σχολείο” ακούγεται καθημερινά και παρακάμπεται με όλους τους γλυκούς δυνατούς τρόπους. Αυτό βέβαια μέχρι να φτάσουμε στην πόρτα της τάξης μας, γιατί εκεί τα … ξεχνάμε όλα, μπουκάρουμε μέσα κι ούτε φιλάκι στη μαμά, ούτε “γειά”, ούτε τίποτα!
Τι γίνεται όμως όταν ένα παιδί μεγαλύτερο, με πλήρη συνείδηση τι εστί σχολείο, δε θέλει να πάει; Υπάρχουν, άραγε, παιδιά που από το να εναντιωθούν πλήρως στη θέληση των γονέων και της κοινωνίας εκφράζουν την άρνησή τους με άλλους τρόπους, κι αν ναι με ποιούς; Και, τελικά, εμείς οι γονείς, τι πρέπει να κάνουμε όταν νιώθουμε ότι το παιδί μας στ’ αλήθεια ΔΕ ΘΕΛΕΙ να πηγαίνει στο σχολείο;
Δε θα είχα, όχι απλώς τις απαντήσεις που είναι θέμα εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας, αλλά ούτε καν τις ερωτήσεις, αν δεν είχα μια συνεργάτιδα όπως η παιδοψυχίατρος Κατερίνα Τσούρα, που όχι απλώς μου επεσήμανε την εγκυρότητα του άρθρου, αλλά επιμελήθηκε και τη μετάφρασή μου, η οποία είχε τα … αγκυλωματάκια της σε επίπεδο ορολογίας.
Ελπίζω να βοηθήσει όσους γονείς το διαβάσουν να σταθούν σωστά στα παιδιά τους και να ξεπεράσουν τη δυσκολία.
“Της Ρειτσελ Μπουσμαν, Διδάκτωρ Ψυχολογίας
Διευθύντρια Επιλεκτικής Αφωνίας και Αγχωδών και Συναισθηματικών Διαταραχών στο Κέντρο Παιδικής Νόησης
Ο όρος «σχολική άρνηση» συνήθως παρέπεμπε στη λιγότερο ή περισσότερο συνώνυμη έννοια της «κοπάνας».
Είναι σημαντικό ωστόσο να καταλάβουμε ότι η σχολική άρνηση δε σχετίζεται τόσο με το δέλεαρ που ασκεί το να περάσεις καλά έξω από το σχολείο, όσο με μια αποστροφή για το ίδιο το σχολείο.
Προβληματικές Προσεγγίσεις
Όλοι βρίσκονται μια στο τόσο να αντιστέκονται στο σχολείο, αλλά η σχολική άρνηση είναι μια ακραία συμπεριφορά που δημιουργεί πραγματικά προβλήματα για το παιδί. Η σχολική άρνηση διαχωρίζεται από τη φυσιολογική αποφυγή από μια σειρά παραγόντων:
- Πόσο καιρό αποφεύγει το παιδί το σχολείο
- Πόση άγχος συνοδεύει την παρακολούθηση του σχολείου
- Πόσο έντονα το παιδί αντιστέκεται
- Πόσο η αντιθετικότητα αποτελεί μέρος της ζωής του παιδιού και της οικογένειάς του.
Το να λαμβάνει κανείς υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους είναι σημαντικό, καθώς συμβαίνει να παρακολουθεί ένα παιδί το σχολείο του τις περισσότερες μέρες και να εξακολουθεί να έχει θέμα σχολικής άρνησης.
Έχω δουλέψει με παιδιά που έχαναν μόνο μια-δυό μέρες σχολείου, αλλά αργοπορούσαν 30 φορές εξαιτίας του άγχους που τα εμπόδιζαν από το να ετοιμαστούν στην ώρα τους. Τα παιδιά με σχολική άρνηση μπορεί να τείνουν να φεύγουν νωρίτερα, να περνούν πολύ ώρα στο σχολικό αναρρωτήριο ή να στέλνουν γραπτά μηνύματα στους γονείς τους πολλές φορές μέσα στη μέρα.
Τι να Κάνετε (και να Μην Κάνετε) Όταν τα Παιδιά Αγχώνονται
Είναι δελεαστικό να προστατεύεις τα παιδιά από πράγματα που τα βάζουν σε αγωνία. Αλλά το να μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τις αγωνίες μας, συνιστά ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο ξεπερνάμε τους φόβους μας.
Ύποπτες Μέρες Ασθενείας
Συχνά τα παιδιά με σχολική άρνηση θα βρεθούν σε σημείο να παραπονιούνται για ανεξήγητα συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι ή στομαχόπονοι. Το άγχος εξωτερικεύεται με σωματικούς τρόπους, επομένως τα συμπτώματά τους θα μπορούσαν να είναι ενδεικτικά αυτής της κατάστασης. Ως γονέας, το πρώτο πράγμα που ενδείκνυται σε αυτή την περίπτωση είναι να επισκεφθείτε έναν παιδίατρο που θα εξετάσει το παιδί: αποκλείουμε έτσι κάθε παθολογική περίπτωση, χωρίς να παραβλέπουμε ότι τελικά το να πάει στο σχολείο βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος.
Μερικές φορές η αντίσταση στο να παρακολουθήσει ένα παιδί το σχολείο είναι λες και βγαίνει για λίγο εκτός εμβέλειας ραντάρ και εύκολα θεραπεύεται. Ίσως το παιδί να είχε ένα κρυολόγημα και να βγήκε εκτός ρυθμού για ένα ικανό χρονικό διάστημα. Η επιστροφή και η μετάβαση ίσως χρειάζονται περισσότερο χρόνο, με το παιδί να παραπονιέται ότι δεν προλαβαίνει τα καθήκοντά του.
Σε αυτή την περίπτωση, είναι σημαντικό να μην παρατείνουμε το χρόνο προετοιμασίας ή παραμονής στο σπίτι. Αντιθέτως, συζητάμε με τη δασκάλα και το παιδί. Θέλουμε να ξέρει ότι «Μιλήσαμε με τη δασκάλα σου και γνωρίζει ότι είχες αρρωστήσει. Ξέρω ότι μπορεί να ανησυχείς. Ωστόσο είναι ώρα να γυρίσεις στο σχολείο». Στη συνέχεια, το παιδί επιστρέφει στο σχολείο και συνήθως τα πράγματα κυλούν ομαλά.
Ανάλογα νιώθουν συχνά τα παιδιά μετά από τα κενά των διακοπών. Το κλειδί είναι να ξαναξεκινήσει το παιδί το σχολείο το συντομότερο δυνατό.
Πιο Σοβαρές Ανησυχίες
Όταν η σχολική άρνηση γίνεται μεγαλύτερο πρόβλημα- συνεχίζεται για σειρά ημερών, ή ακόμη και μήνες- καλό είναι να ζητήσετε βοήθεια. Αυτή η κατηγορία συμπεριλαμβάνει τα παιδιά που ναι μεν πηγαίνουν στο σχολείο αλλά περνούν πολύ ώρα εκτός τάξης (με κάποια δικαιολογία) ή παρακολουθούν μερικώς καθώς στέλνονται νωρίτερα σπίτι.
Κατανοώντας το Πρόβλημα
Για πιο σοβαρές περιπτώσεις σχολικής άρνησης, το πρώτο βήμα είναι μια πλήρης διαγνωστική αξιολόγηση. Ενώ συνήθως η σχολική άρνηση δεν είναι διαταραχή από μόνη της, συνήθως συνδέεται με άγχος αποχωρισμού ή κάποια άλλη διαταραχή όπως κοινωνική φοβία. Μια πλήρης αξιολόγηση βοηθά τους ειδικούς επιστήμονες να καταλάβουν τι υποκρύπτει η σχολική άρνηση, ενώ τους επιτρέπει να προσαρμόσουν τη θεραπεία στην ειδική περίπτωση κάθε παιδιού.
Ανοίξτε τα αυτιά σας
Είναι πολύ πιθανόν κάτι συγκεκριμένο να συμβαίνει στο σχολείο, όπως ο σχολικός «τραμπουκισμός» (bullying) ή η ένταξη σε ένα δύσκολο τμήμα. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι θα έπρεπε κατευθείαν να παρέμβετε και να ρωτήσετε το παιδί που δε θέλει να πάει στο σχολείο «Ποιος σε τραμπουκίζει;» Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στη ζωή του παιδιού. Θα περιμέναμε το παιδί να μας παρέχει πληροφορίες όπως αν δασκάλα του είναι καλή ή πως πηγαίνουν τα καθήκοντά του. Επίσης, καλό θα ήταν να έχουμε μια αίσθηση της «παρέας» του παιδιού στο σχολείο. Τα θέματα αυτά είναι αναμενόμενο να προκύψουν στην καθημερινή συζήτηση. Και αν μια μέρα το παιδί σας, σας μιλήσει για κάτι που συνέβη, τεντώστε τα αυτιά σας και ακούστε με τον πλέον μη-επικριτικό τρόπο, διότι στα λόγια του μπορεί να βρίσκεται κάτι σημαντικό.
Ζητώντας Βοήθεια
Είναι καλύτερα να προνοεί κανείς και να προλαμβάνει τη σχολική άρνηση όσο πιο γρήγορα γίνεται. Δυστυχώς, όσο περισσότερο απέχει ένα παιδί από το σχολείο, τόσο πιο δύσκολο του είναι να επανέλθει στη φυσιολογική του ρουτίνα, ακριβώς επειδή η αποχή έχει κάτι το καθησυχαστικό. Έχω δουλεύει με οικογένειες που περιγράφουν την προετοιμασία για το σχολείο ως μάχη με απίστευτα ξεσπάσματα. Ορισμένες φορές, το πρωινό γίνεται τόσο απαιτητικό κι εξαντλητικό που η μαμά κι ο μπαμπάς παραιτούνται: «ΟΚ. Μείνε σπίτι- θα πάρουμε τηλέφωνο να μάθουμε τα μαθήματα». Είναι μια κατάσταση απόλυτα κατανοητή, αλλά και πάλι, το να την αφήσουμε να συνεχιστεί αφήνει το παιδί μια ακόμη μέρα εκτός σχολείου. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους γονείς να γνωρίζουν ότι όσο νωρίτερα το παιδί επιστρέψει στο σχολείο τόσο καλύτερα και το να ζητήσεις βοήθεια είναι σίγουρα ένα καλό πρώτο βήμα.”