Ανακοινωθήκαν σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Europa Nostra, το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δίκτυο πολιτιστικών οργανισμών και φορέων, oι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων για την Πολιτιστική Κληρονομιά 2018.
Ανεξάρτητοι επιστημονικοί κριτές εξέτασαν συνολικά 160 αιτήσεις, που υποβλήθηκαν από οργανισμούς και άτομα προερχόμενα από 31 χώρες όλης της Ευρώπης, και επέλεξαν τους 29 νικητές, προερχόμενους από 17 χώρες, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν για τα εντυπωσιακά επιτεύγματά τους στο χώρο της αποκατάστασης, της έρευνας, της αφοσιωμένης υπηρεσίας, της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης.
Αυτή τη χρονιά ανάμεσα στους νικητές βρίσκεται και ο βυζαντινός ναός της Αγίας Κυριακής στη Νάξο κι είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι ότι πολίτες από όλη την Ευρώπη κι όλο τον κόσμο μπορούν πλέον να ψηφίσουν διαδικτυακά για το Βραβείο κοινού κι έτσι να παρέχουν επιπλέον υποστήριξη στο project της αρεσκείας τους.
Οι νικητές θα τιμηθούν σε μία ιδιαίτερη τελετή απονομής βραβείων που θα λάβει μέρος στις 22 Ιουνίου στο Βερολίνο, στα πλαίσια της πρώτης Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Συνάντησης Κορυφής. Εκεί θα ανακοινωθεί ο τελικός νικητής αλλά και ο αποδέκτης του βραβείου κοινού.
Η Αγία Κυριακή της Νάξου είναι μία βυζαντινή εκκλησία, στην οποία διασώζεται ένα σπάνιο σύνολο ανεικονικού διακόσμου, που φιλοτεχνήθηκε στην πρώτη ή στη δεύτερη Εικονοκλαστική περίοδο (726-787 μ.Χ., 813-843 μ.Χ.). Η εκκλησία βρίσκεται σε μία απομακρυσμένη αγροτική περιοχή, η οποία ήταν για πολλά χρόνια παραμελημένη. Το έργο αποκατάστασής της αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα ευρωπαϊκής συνεργασίας. Οι πηγές χρηματοδότησής του ήταν αποκλειστικά ιδιωτικές χορηγίες, προερχόμενες αρχικά από την πρωτοβουλία Swiss Initiative, και εν συνεχεία από τον σύνδεσμο “Association Hagia Kyriaki”, με τη συνδρομή του ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου. Επιπροσθέτως, σημαντική χρηματοδότηση προήλθε από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, που έλαβε χορηγίες από το Ίδρυμα Λεβέντη και το ζεύγος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.
Η Αγία Κυριακή είναι ένας μονόχωρος τρουλλαίος ναός. Ο ναός διαθέτει ένα παράλληλο προς αυτόν καμαροσκεπές παρεκκλήσιο νοτίως, κι έναν κοινό επίσης καμαροσκεπή νάρθηκα στη δυτική πλευρά, που προστέθηκαν στο βασικό οικοδόμημα σύντομα μετά το πέρας της κατασκευής του. Επιπροσθέτως, ένα ακόμα μικρό παρεκκλήσιο -που βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση- προστέθηκε νοτίως του ναού. Μέχρι προσφάτως, η εκκλησία ήταν προσβάσιμη μόνο μέσω ενός μονοπατιού, που ξεκινούσε από την Απείρανθο.
Ο ναός της Αγίας Κυριακής είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς ο αρχικός ανεικονικός διάκοσμός του διασώζεται σχεδόν ακέραιος μέχρι σήμερα. Οι τοιχογραφίες της εικονοκλαστικής περιόδου περιορίζονται σε αναπαραστάσεις σταυρών και ζώων καθώς και σε γεωμετρικά και φυτικά θέματα. Αυτός ο ανεικονικός διάκοσμος αποτελεί μαρτυρία της διαμάχης μεταξύ οπαδών κι αντιπάλων των εικόνων, που δίχασε την Βυζαντινή αυτοκρατορία για παραπάνω από έναν αιώνα, και αρχαιολογικές μαρτυρίες της οποίας διασώζονται σε ελάχιστες περιπτώσεις. Μεταξύ αυτών, οι τοιχογραφίες της Αγίας Κυριακής είναι οι καλύτερα διατηρημένες στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων.
Η διείσδυση υδάτων μέσω της στέγης προκάλεσε σοβαρές φθορές τόσο στον φέροντα οργανισμό του κτηρίου, δηλαδή στους τοίχους και στους θόλους, όσο και στις τοιχογραφίες. Το 1993 οι ελβετικοί σύνδεσμοι “J.-G. Eynard of Geneva”και“Amitiés gréco-suisses” ξεκίνησαν τις προσπάθειες διάσωσης του μνημείου. Το 2004 ιδρύθηκε στην Ελβετία ένας σύνδεσμος εθελοντών “Association Hagia Kyriaki”, με μοναδικό σκοπό τη διάσωση αυτού του απειλούμενου μνημείου από την περαιτέρω φθορά.
Η αποκατάσταση της Αγίας Κυριακής ήταν επιτυχέστατη καθώς διασώθηκε το οικοδόμημα και ο μοναδικός διάκοσμός του, ενώ ταυτοχρόνως προστατεύθηκε με σχολαστικότητα η αυθεντικότητα του μνημείου, με την αποφυγή προσθήκης στοιχείων που θα απέκρυπταν το πέρασμα του χρόνου και την ιστορία του.
Οι κριτές δήλωσαν: «Το έργο αποκατάστασης του οικοδομήματος και του διακόσμου του, που συνδέονται άμεσα με μία σημαντική περίοδο της ευρωπαϊκής σκέψης, έγιναν με σεβασμό κι ευαισθησία. Τα εξαιρετικά αποτελέσματα επετεύχθησαν χάρη σε μία διεθνή και διεπιστημονική συνεργασία, καθώς και στην συνέργεια ιδιωτικών και δημοσίων φορέων».
Επίσης επεσήμαναν: «Έχει επιδειχθεί εξαιρετική προσοχή στη διατήρηση του μνημείου με σεβασμό, εντός ενός μοναδικού περιβάλλοντος και φυσικού τοπίου σε μία απομακρυσμένη περιοχή. Με ιδιαίτερη φροντίδα αποκαταστάθηκε ένα μνημείο που ανήκει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε μία συχνά παραμελημένη κατηγορία πολιτιστικής κληρονομιάς». Το έργο αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για παρόμοια μνημεία της Νάξου, όπου δεκάδες ερειπωμένες εκκλησίες αναμένουν τη λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία τους.
« Θέλω να δώσω θερμά συγχαρητήρια στους φετινούς «πολιτιστικούς πρωταθλητές» που επελέγησαν ως νικητές για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς / Διάκριση Europa Nostra. Είμαστε ιδιαιτέρως εντυπωσιασμένοι με τις εξαιρετικές ικανότητες, τη δημιουργικότητα, την αφοσίωση και τη γενναιοδωρία τόσων πολλών επαγγελματιών, εθελοντών κι υποστηρικτών από όλη την Ευρώπη που ασχολούνται με την πολιτιστική κληρονομιά. Αξίζουν κάθε έπαινο και περαιτέρω υποστήριξη. Οι νικητές των βραβείων μας είναι η ζωντανή απόδειξη πως η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι κάτι περισσότερο από μία ανάμνηση του παρελθόντος· στην πραγματικότητα αποτελεί το κλειδί κατανόησης του παρόντος και σημαντικό πόρο για το μέλλον. Γι αυτό το λόγο, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς σαν μία ευκαιρία αναγνώρισης της αξίας της κοινής μας πολιτιστικής κληρονομιάς για το μέλλον της Ευρώπης!», δήλωσε ο Plácido Domingo, περιώνυμος τενόρος και Πρόεδρος της Europa Nostra.
«Η πολιτιστική κληρονομιά σε όλες της τις εκφάνσεις είναι ένα από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της Ευρώπης. Μπορεί να χτίσει γέφυρες ανάμεσα σε ανθρώπους και κοινότητες , ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Αποτελεί βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας ως Ευρωπαίων και έχει έναν ζωτικής σημασίας ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη κάθε τόπου. Συγχαίρω τους νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς / Διακρίσεις Europa Nostra 2018 και τις ομάδες τους για την εξαιρετική και πρωτοποριακή τους δουλειά. Χάρη στο ταλέντο και την αφοσίωσή τους, πολυάριθμοι ευρωπαϊκοί πολιτιστικοί θησαυροί διασώθηκαν και αναγεννήθηκαν. Επίσης είναι πολύ σημαντικό ότι το έργο τους επιτρέπει σε όλους τους ανθρώπους να ανακαλύψουν, να διευρενήσουν και να εμπλακούν στην πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά, διάσταση που εντάσσεται πλήρως στο πνεύμα του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εορτάζουμε το 2018.» είπε ο Tibor Navracsics, Ευρωπαίος Επίτροπος για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, τη Νεότητα και των Αθλητισμό.
Οι νικητές θα τιμηθούν στην Τελετή Ευρωπαϊκών Βραβείων, στην οποία οικοδεσπότες θα είναι ο Ευρωπαίος Επίτροπος Tibor Navracsics και ο Μαέστρος Plácido Domingo, το βράδυ της 22ης Ιουνίου στο Συνεδριακό Κέντρο του Βερολίνου. Επτά νικητές Grand Prix (οι οποίοι θα λάβουν €10,000) καθώς και ο νικητής του Βραβείου Κοινού, επιλεγμένος από τα νικηφόρα έργα αυτής της χρονιάς, θα ανακοινωθούν κατά τη διάρκεια της τελετής.
Την Τελετή Βραβείων Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα τιμήσει με την παρουσία του ο Dr. Frank–Walter Steinmeier, Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ως επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Γερμανία. Στην τελετή θα παρευρεθεί ένα σύνολο 1.000 ατόμων, που θα περιλαμβάνει από υψηλά στελέχη Ευρωπαϊκών Ινστιτούτων και κρατών μελών, μέχρι σημαντικούς εκπροσώπους πολιτιστικών οργανισμών από όλη την Ευρώπη.
Οι νικητές θα παρουσιάσουν τα επιτεύγματά τους στο Excellence Fair στις 21 Ιουνίου στο AllianzForum. Επίσης θα παρευρεθούν σε διάφορες εκδηλώσεις στα πλαίσια της Συνάντησης Κορυφής για την Πολιτιστική Κληρονομιά που θα έχει τον τίτλο «Συμμετοχή στην Πολιτιστική Κληρονομιά – Συμμετοχή στις Αξίες» από τις 18 μέχρι τις 24 Ιουνίου στο Βερολίνο. Οικοδεσπότες της Συνάντησης αυτής είναι η EuropaNostra, η Γερμανική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς (DNK) και το Πρωσικό Ίδρυμα για την Πολιτιστική Κληρονομιά (SPK). Στόχος της Συνάντησης κορυφής είναι η προώθηση μίας μεγαλόπνοης Ευρωπαϊκής Προγραμματικής Ατζέντας και ενός Σχεδίου Δράσης για την πολιτιστική κληρονομιά, ως παρακαταθήκη του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Μπορείτε να δείτε εδώ φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης του Ναού, μετά την αποκατάσταση και εδώ φωτογραφίες από όλες τις συμμετοχές που διακρίθηκαν.
