Κάθε φορά που βλέπω μια γυναίκα που ΔΕ γνωρίζω να φιγουράρει στο doodle της google απορώ: πόσες γυναίκες έχει καταπιεί η ιστορία που παραδοσιακά γράφεται από τους δυνατούς και τους νικητές, δηλαδή τους άντρες; Πόσα πράγματα δε γνωρίζουμε; Και, ειλικρινά, το πρόβλημα δεν είναι η συγκέντρωση γνώσεων. Ας είχαμε και λιγότερες, θα πορευόμασταν. Το πρόβλημα είναι η έμπνευση, η παράδοση, η συλλογική εμπειρία. Είναι απίστευτα σημαντικό για ένα κορίτσι που θέλει σήμερα να γίνει ζωγράφος, συγγραφέας, αστροφυσικός, καπετάνιος, καρδιοχειρουργός ή ο,τιδήποτε άλλο περάσει από το μυαλό της να μπορέσει να γυρίσει το βλέμμα προς το παρελθόν και να βρει επιτυχημένες πρακτικές από ανθρώπους του ίδιου φύλου (φυλής, προέλευσης, οικονομικού επιπέδου και πολλά άλλα- εδώ θίγω μόνο το πρώτο). Είναι η δύναμη που χρειάζεται για να κάνει το πρώτο βήμα: η διαβεβαίωση ότι υπήρξαν κι άλλες που τα κατάφεραν πριν από εκείνη, άρα υπάρχει δρόμος και είναι ανοιχτός.
Ο λατρεμένος Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο αφιέρωσε το βιβλίο του ΚΑΦΡΕΦΤΕΣ σε αυτό ακριβώς το θέμα: την ιστορία που δεν πρόλαβαν να γράψουν οι ηττημένοι, οι αφανείς, οι αδύναμοι, οι «ελάσσονες» αλλά και αυτοί που τόλμησαν στο πέρασμα των αιώνων να ορθώσουν το ανάστημά τους σε κάθε μορφής εξουσία, να δώσει φωνή σ’ αυτούς που δεν μπόρεσαν να μιλήσουν, όπως εύγλωττα γράφει η σελίδα του Ιανού, όπου παρουσιάζεται το βιβλίο. Φαντάζεστε βέβαια πόσα- πάμπολλα- κεφάλαια αφορούν σε γυναίκες…
Μου είναι ιδιαίτερα σημαντικό να το προσέξω και να σας το επισημάνω, να το υπογραμμίσουμε όλοι μαζί με φουξ φωσφοριζέ μαρκαδόρο και να το πούμε και στις κόρες μας: οι γυναίκες έχουν παράξει σπουδαίο έργο ανά τους αιώνες αλλά ΚΑΝΕΙΣ δεν το κατέγραψε παρά μόνο από σπόντα. Έτσι και σήμερα, 427 χρόνια μετά αφότου ακούστηκε το πρώτο κλάμα της Αρτεμίζια στη Ρώμη, της κόρης του ζωγράφου Οράτσο και της Οτάβια.
Η μικρή μεγάλωσε, έδωσε δείγματα σπουδαίου ταλέντου στη ζωγραφική και ακολούθησε τα βήματα του μπαμπά της, κέρδισε την αναγνώριση της αυλής, ευνοήθηκε από τους Μεδίκους, υπήρξε – σύμφωνα με τη wikipedia- η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της Accademia delle Arti del Disegno (Ακαδημίας των Τεχνών της Σχεδίασης) και, ο λόγος που θεωρώ ότι σήμερα μας επιβάλλει να τη θυμόμαστε, είναι η θεματολογία της.
Ανάμεσα σε ζωγραφικές αναπαραστάσεις πριγκίπων, βασιλέων, ιπποτών, αυλικών η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι βάζει τη γυναίκα στο επίκεντρο. Ζωγραφίζει βιβλικές φιγούρες με χαρακτηριστικά αντίθετα προς τα συνήθη της εποχής: οι γυναίκες της έχουν δύναμη, ισχύ και θάρρος και η συνολική άποψη της ζωγράφου, παρά το νεαρό της ηλικίας της, μαρτυρά τόσο τις βασανιστικές της εμπειρίες όσο και την ανάγκη της- ΤΟ ΠΕΙΣΜΑ της- να μη χαθεί, να μην αφανιστεί, ΝΑ ΥΠΕΡΙΣΧΥΣΕΙ.
Πράγματι,η προσωπική ερωτική ιστορία της Αρτεμίζια ήταν καταλυτική: βιάστηκε από τον συνεργάτη/ζωγράφο του πατέρα της, ο οποίος όμως- καθώς προστατευόταν από τον ίδιο τον Πάπα- παρά τη δίκη εις βάρος του, αθωώθηκε για το βιασμό της 18χρονης, η οποία διαπομπεύτηκε στην αίθουσα του δικαστηρίου υποβαλλόμενη σε γυναικολογική εξέταση παρουσία του βιαστή της.
Η Αρτεμίζια δεν ήταν εύγλωττη, ενώ αποδείχτηκε ότι ήταν σχεδόν αναλφάβητη. Η δύναμή της ήταν τα πινέλα της και τα χρησιμοποίηση ευθαρσώς, εκτονώνοντας το συναισθηματικό της πλούτο και την τεχνική της αρτιότητα. Χαρακτηριστικά τα παρακάτω παραδείγματα:
Σαλώμη 1610-1615
Jael and Sisera 1620
Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη 1612-163
“Την βιβλική ιστορία της Ιουδήθ έχουν φιλοτεχνήσει πολλοί σημαντικοί ζωγράφοι, καθώς τα βιβλικά θέματα ήταν δημοφιλή τότε. Στους περισσότερους πίνακες με το ίδιο θέμα, συμπεριλαμβανομένου ενός πίνακα του Καραβάτζιο, η Ιουδήθ είχε μαζί μία υπηρέτρια που περίμενε να συλλέξει το ακρωτηριασμένο κεφάλι. Η Αρτεμίια το αλλάζει αυτό. Κάνει την υπηρέτρια μία νεαρή δυνατή γυναίκα που συμμετέχει ενεργά στην δολοφονία. Αυτό κάνει δύο πράγματα. Προσθέτει ένα άγριο ρεαλισμό, αλλά και μεταφέρει το μήνυμα: «Τι μπορούν οι γυναίκες να κάνουν αν ενωθούν;»”, παρατηρεί με οξύνοια και ευαισθησία η Αριλένα Δημητρίου σε άρθρο σχετικό με τον πίνακα.
(Δείτε εδώ ολόκληρο το εκπληκτικό κόμικ στα γαλλικά)
Ό,τι και να λέμε, ό,τι και να κάνουμε, όσο υπάρχουν καταχωρίσεις που γράφουν για παράδειγμα: “Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι (Artemisia Gentileschi, 8 Ιουλίου 1593 – 1653) ήταν Ιταλίδα ζωγράφος του μπαρόκ, θεωρούμενη ως μία από τους καλύτερους καλλιτέχνες της εποχής της” τις οποίες διαβάζουμε χωρίς να διορθώνουμε, ξαναγράφοντας: “ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΕΣ της εποχής της”, όσο εγώ υπογράφω κάτω από το “ο πελάτης”, “ο καθηγητής”, “ο υπεύθυνος” τότε, να ξέρετε, συναινούμε στο να καταπιεί άλλη μια σπουδαία γυναίκα η ιστορία.
Η επανάσταση δεν έγκειται μόνο στην οργή που θα κάνει χιλιάδες από εμάς να κατεβούμε στους δρόμους και να φωνάξουμε για τα εργασιακά, τα αναπαραγωγικά, τα πολιτικά μας δικαιώματα: είναι και οι πράξεις αντίστασης σε μια πραγματικότητα που επειδή δε μας χωράει- αν όχι και μας φοβάται- μας εξαφανίζει.
ΑυτΗ εδώ Η συντάκτρια, δεν έχει σκοπό να το αφήσει να περάσει.
Καλωσήρθες Αρτεμισία Τζεντιλέσκι στην κοινή, συλλογική μας μνήμη.
Η κόρη μου θα μεγαλώσει γνωρίζοντας το όνομά σου και το έργο σου.