Η Σύµβαση της Κωνσταντινούπολης στοχεύει στην εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών, αλλά και στην ανάπτυξη διοικητικών πρακτικών που αποσκοπούν στην πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε τα θύµατα της βίας να απολαμβάνουν ίσης προστασίας σε όλα τα κράτη-µέλη του Συμβουλίου. Οι ρυθµίσεις της εκκινούν από την παραδοχή ότι το κοινωνικό φύλο αποτελεί τη βάση ανάπτυξης προσβλητικών, επιθετικών και βίαιων συμπεριφορών, που αποµειώνουν την κοινωνική παράσταση των θυµάτων, θίγουν την προσωπικότητά τους και συχνά επιφέρουν σοβαρές ψυχοσωματικές βλάβες, ακόµη και θάνατο. Για το λόγο αυτό, παρ’ ότι τα κράτη – µέλη παρωθούνται να λάβουν µέτρα προστασίας όλων των θυµάτων της ενδοοικογενειακής βίας, οι δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτή αφορούν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες. Χαρακτηριστικό της Σύµβασης της Κωνσταντινούπολης είναι η
έµφαση που αποδίδει στην πρόληψη. Εντελώς ενδεικτικά, στη Σύµβαση προβλέπεται η υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να εξασφαλίσουν την κατάρτιση επαγγελματιών που ασχολούνται µε τα θύµατα της βίας, την υλοποίηση θεραπευτικών προγραμμάτων για τους δράστες εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας, καθώς και να διοργανώνουν δράσεις δημοσιότητας για την κατάργηση των στερεοτύπων και την εξασφάλιση του σεβασµού της διαφορετικότητας [..]».
* Απόσπασμα της αιτιολογικής έκθεσης στο σχέδιο νόµου «I) Κύρωση της Σύµβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την
Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας …]
Η ιστοσελίδα του Ευρωκοινοβουλίου αναφέρει ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο που θέτει κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας και τονίζει το αίτημα του Ευρωκοινοβούλιο να συμπεριληφθεί η βία κατά των γυναικών στη λίστα των αναγνωρισμένων εγκλημάτων της ΕΕ, ενώ υπογραμμίζει το δεδομένο ότι μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας.
Συγκεκριμένα:
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, τέθηκε σε ισχύ το 2014 και υπογράφηκε από την ΕΕ το 2017. Είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του – τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή, δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών.
Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ για το 2014, μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας από την ηλικία των 15 ετών και έπειτα. Το 55% των γυναικών έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με μία ή περισσότερες μορφές σεξουαλικής παρενόχληση, ενώ το 11% έχει υποστεί ψηφιακή παρενόχληση. Μία στις είκοσι έχει βιαστεί.
Αναλυτικά:
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
- Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι η πιο ολοκληρωμένη διεθνής συνθήκη για την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών* και της ενδοοικογενειακής βίας*. Παρουσιάστηκε και άνοιξε προς υπογραφή το 2011 και εφαρμόζεται από τον Αύγουστο του 2014. Είναι ανοικτή για υπογραφή από την ΕΕ, η οποία συμμετείχε παράλληλα με τα κράτη μέλη, ως παρατηρητής, στις διαπραγματεύσεις της.
- Οι αποφάσεις (ΕΕ) 2017/865 και (ΕΕ) 2017/866 του Συμβουλίου υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο ανακήρυξης του 2017 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως έτος επικεντρωμένο σε δράσεις για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.
- Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:
- Διεθνής Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών — Ενημερωτικό δελτίο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Απόφαση (ΕΕ) 2017/865 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2017, σχετικά με την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας όσον αφορά θέματα που άπτονται της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις (ΕΕ L 131 της 20.5.2017, σ. 11–12).
Απόφαση (ΕΕ) 2017/866 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2017, σχετικά με την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας όσον αφορά το άσυλο και τη μη επαναπροώθηση (ΕΕ L 131 της 20.5.2017, σ. 13–14).
ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης), Στρασβούργο, 12 Απριλίου 2011.
Το Κέντρο για τα έμφυλα δικαιώματα και την ισότητα έγραψε στον ιστότοπό του:
Η ψήφιση του νομοσχεδίου που κυρώνει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, την Πέμπτη 29/03/18 από το Ελληνικό Κοινοβούλιο, αποτελεί μια σημαντική νίκη του φεμινιστικού κινήματος και τομή στον τρόπο απόκρισης και αντιμετώπισης της έμφυλης βίας. Η προσέγγιση της έμφυλης βίας ως ένα ευρύ φαινόμενο που χρήζει συγκροτημένου και συστηματοποιημένου τρόπου αντιμετώπισης απαντά στα πάγια αιτήματα, των φεμινιστικών και γυναικείων οργανώσεων και κινημάτων, αλλά στη μεγάλη ανάγκη όλων εκείνων των ατόμων που έχουν υποστεί ή διατρέχουν κίνδυνο να υποστούν κάθε μορφής έμφυλη βία.
Κοινωνική διάσταση του φύλου
Η ΣτΚ αναγνωρίζοντας πλέον την κοινωνική διάσταση του φύλου και έρχεται να καλύψει ένα ευρύ φάσμα της συνθετότητας των γυναικείων ταυτοτήτων. Ταυτόχρονα αναγνωρίζει την ύπαρξη μη ηγεμονικών θηλυκοτήτων που έχουν να κάνουν με την ταυτότητα, την έκφραση και τα χαρακτηριστικά φύλου, ενώ δεν παραβλέπει πως η έμφυλη βία μπορεί να στραφεί κατά ανδρών και αγοριών, ανοίγοντας παράλληλα δρόμους για περαιτέρω βελτιωτικές πρωτοβουλίες της Πολιτείας σε αυτούς τους τομείς.
Το σχέδιο νόμου «Κύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας, ΙΙ) Ενσωμάτωση της 2005/214/ΔΕΥ απόφασης – πλαίσιο, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση – πλαίσιο 2009/299/ΔΕΥ, σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης επί χρηματικών ποινών και ΙΙΙ) Άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», αποσκοπεί, κατά βάση, στη λήψη των αναγκαίων μέτρων (νομοθετικών και άλλων), για την προστασία των γυναικών και την εξάλειψη της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και όλων των διακρίσεων κατά γυναικών, την παροχή υποστήριξης και συνδρομής στους αρμόδιους φορείς κλπ.
Μηχανισμός παρακολούθησης
Καινοτομία της ΣτΚ συνιστά η ίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης. Σε αυτόν περιλαμβάνεται η GREVIO, ανεξάρτητο όργανο, που συγκροτείται από τεχνοκράτες και είναι επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εφαρμογής της ΣτΚ, από τα κράτη-μέλη που την έχουν υπογράψει.
Με την κύρωση της ΣτΚ γίνεται νόμος του κράτους η πρώτη διεθνής συνθήκη που ορίζει και κατονομάζει την έμφυλη βία, τη βία με βάση το φύλο, δίνοντας το εναρκτήριο λάκτισμα για την ποινικοποίηση σχετικών πρακτικών που αποτελούν καθημερινότητα πολλών ανθρώπων, στη συντριπτική πλειοψηφία τους γυναίκες και κορίτσια.
Ισότιμη προστασία
Η Σύμβαση εγγυάται την ισότιμη προστασία και το δικαίωμα όλων των γυναικών (ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, εθνικότητας/εθνότητας, φυλής, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, γλώσσας, πολιτισμικών χαρακτηριστικών, θρησκείας, νομικού καθεστώτος, κ.λπ.), σε ουσιαστικά μέτρα προστασίας, υποστήριξης και αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης (υπηρεσίες υγείας, στέγαση, κοινωνική και δικαστική βοήθεια, εκπαίδευση, απασχόληση, συμβουλευτική υποστήριξη και νομική βοήθεια).
Μεταξύ άλλων, μας ικανοποιεί ιδιαίτερα η κατάργηση της αναχρονιστικής διάταξης του ποινικού κώδικα (339) που προβλέπει την παύση της ποινικής δίωξης εάν μεταξύ του δράστη του αδικήματος της αποπλάνησης ανηλίκου κάτω των 15 ετών και του θύματος, τελέστηκε γάμος. Η διάταξη αυτή, έχει δεχτεί την κριτική όχι μόνο του γυναικείου κινήματος αλλά και εθνικών και διεθνών οργανώσεων προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της Κοινωνίας των Πολιτών.